اختلال یادگیری چیست؟

اختلال یادگیری به طیف وسیعی از ناهنجاری‌های عصبی گفته می‌شود که می‌تواند توانایی مغز برای دریافت، پردازش و ارسال اطلاعات را تحت تاثیر قرار دهد. به صورتی که فرد مبتلا ممکن است در خواندن، نوشتن، صحبت کردن، گوش دادن، درک مفاهیم ریاضی و درک عمومی دچار ناتوانی شود.

به عبارتی دیگر اختلال یادگیری به معنای اختلال در یک یا چند فرآیند روانشناختی اساسی است که در درک یا استفاده از زبان گفتاری یا نوشتاری دخیل هستند. اختلال در این فرآیندهای روانشناختی ممکن است خود را به صورت اختلال در گوش دادن، صحبت کردن، خواندن، املا یا انجام محاسبات ریاضی نشان دهد.

نکته: اختلالات یادگیری به دلیل بیماری جسمی یا روانی، شرایط اقتصادی یا زمینه فرهنگی ایجاد نمی‌شوند. این مشکلات همچنین به معنای ضعف یا تنبلی در کودکان نمی‌باشد.

چه مواردی جزو اختلالات یادگیری نمی‌باشد؟

فرآیند یادگیری در برخی از کودکان آهسته‌تر است به این معنا که ممکن است در ابتدای آموزش با مشکلاتی دست و پنجه نرم کنند یا برای یاد گرفتن یک موضوع مجبور شوند آن را چندین بار تکرار کنند، اما در نهایت بدون کمک قادر به یادگیری مفاهیم بوده و می‌توانند فعالیت‌های خود را به تنهایی سازماندهی کنند. این مشکل در کشورهایی مانند ایران که در بسیاری از موارد زبان مادری فرد با زبان آموزش متفاوت است، شایع بوده و ناشی از اختلال نمی‌باشد.

برخی دیگر از کودکان ممکن است نسبت به یادگیری موضوع جدید علاقه نداشته باشند. قطعا همه ما نسبت به یادگیری زیست شناسی، ادبیات، ریاضی، موسیقی و زبانی جدید به یک اندازه علاقمند نیستیم در نتیجه ممکن است نسبت به یادگیری تعدادی از این دروس رغبتی نداشته باشیم. این ویژگی‌ها علایق کودک را نشان می‌دهند و نشان دهنده اختلال یادگیری نمی‌باشند.

دلایل اختلال یادگیری

بنا به تحقیقات یک دلیل واحد و مشخص برای اختلالات یادگیری وجود ندارد، بلکه مجموعه‌ای از فاکتورها وجود دارند که می‌توانند چنین اختلالاتی به دنبال داشته باشند. مهم‌ترین این دلایل به صورت زیر هستند:

1-   ژنتیک

اولین دلیل ایجاد چنین اختلالی را می‌توان به مسائل ژنتیکی مرتبط دانست. در بسیاری از موارد مشاهده شده است که کودکی که این اختلال در یکی از والدینش وجود داشته است دچار اختلال یادگیری خواهد شد.

2-   مشکلات حین و بعد از زایمان

آسیب‌های وارده در حین یا بعد از تولد ممکن است اختلال یادگیری را به دنبال داشته باشد. رفتارهای پر خطر مانند مصرف مواد مخدر یا الکل در دوران بارداری، ضربه‌های فیزیکی، رشد ضعیف رحم، وزن کم هنگام تولد و زایمان زودرس یا طولانی مدت همگی می‌توانند این اختلال را به دنبال داشته باشند.

3-   عوامل محیطی

عوامل محیطی مانند افزایش قرار گرفتن در معرض سمومی مانند سرب می‌تواند اختلال یادگیری را به دنبال داشته باشد.

4-   بیماری‌های زمینه‌ای

در بسیاری از موارد مشاهده شده است که بیماری‌های زمینه‌ای اختلال یادگیری را تشدید می‌کنند. بیماری‌هایی مانند ADHD و اتیسم ریسک ابتلا را به صورت معناداری افزایش می‌دهند. به صورتی که 25 درصد کسانی که اختلال یادگیری دارند، به ADHD هم مبتلا هستند و 15 تا 30 درصد افراد مبتلا به ADHD از یکی از اختلالات یادگیری رنج می‌برند.

 علایم اختلال یادگیری

در صورتی که کودک رشد فیزیولوژیکی طبیعی داشته باشد، انتظار می‌رود در هر سنی مجموعه خاصی از مهارت‌های شناختی و حرکتی اولیه را به دست آورد. هر گونه تاخیر یا شکاف قابل توجه در این پیشرفت می‌تواند نشانه‌ای از ناتوانی یادگیری باشد. به صورت کلی می‌توان علایم اختلال یادگیری ممکن است در سنین مختلف، متفاوت باشد:

1-   پیش‌دبستانی

ممکن است کودک در دوره پیش دبستانی در برخی از موارد زیر مشکلاتی داشته باشد:

• توسعه مهارت‌های گفتاری در سنین عادی (۱۵ تا ۱۸ ماهگی) زمانی که گفتار به طور معمول در کودکان ایجاد می‌شود؛
• تلفظ کلمات ساده؛
• شناخت حروف و کلمات؛
• یادگیری اعداد، قافیه یا آهنگ‌ها؛
• تمرکز روی وظایف؛
• پیروی از قوانین و دستورالعمل‌ها؛
• استفاده از مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت برای انجام کارهای فیزیکی.

2-   دبستان (دوره اول و دوم دبستان)

در دوره دبستان افراد داری اختلال یادگیری ممکن است در موارد زیر با مشکل روبرو باشند:

• اتصال حروف و صداها؛
• تمایز بین کلمات مشابه یا کلمات هم قافیه؛
• خواندن، املا یا نوشتن دقیق؛
• تشخیص راست از چپ، برای مثال، اشتباه گرفتن ۲۵ با ۵۲؛
• شناخت حروف الفبا؛
• استفاده از نمادهای صحیح ریاضی؛
• به خاطر سپردن اعداد یا حقایق؛
• یادگیری مهارت‌های جدید (کودک ممکن است کندتر از سایر کودکان هم سن خود باشد)؛
• حفظ کردن اشعار یا پاسخ‌ها؛
• درک مفهوم زمان؛
• هماهنگی بین دست و چشم، عدم توانایی در اندازه گیری مسافت یا سرعت؛
• کارهای مربوط به مهارت‌های حرکتی ظریف: مداد در دست گرفتن، بستن بند کفش، بستن دکمه پیراهن و غیره؛
• ردیابی اموال خود مانند لوازم التحریر.

3-   راهنمایی (دوره اول متوسطه)

کودکانی که در دوره اول متوسطه اختلال یادگیری دارند، در موارد زیر دچار اشکال هستند:

• املای کلمات مشابه (خیر / خبر)، استفاده از پیشوندها و پسوندها؛
• خواندن با صدای بلند، نوشتن تکالیف، حل مسائل ریاضی که در آن اعداد با حروف نوشته شده است؛
• دست خط (کودک ممکن است مداد را محکم بگیرد)؛
• به خاطر سپردن یا یادآوری حقایق؛
• درک زبان بدن و حالات چهره؛
• نشان دادن واکنش‌های عاطفی مناسب در محیط یادگیری (کودک ممکن است رفتاری پرخاشگرانه یا سرکش داشته باشد).

4-   دبیرستان (دوره دوم متوسطه)

فرد ممکن است در انجام فعالیت‌های زیر دچار مشکل باشد:

• املای دقیق کلمات (کودک ممکن است در یک متن، یک کلمه را با املای متفاوت بنویسد)؛
• خواندن و نوشتن؛
• خلاصه کردن، بازنویسی، پاسخ دادن به مسائل کاربردی یا سوالات در آزمون‌ها؛
• حافظه ضعیف؛
• سازگاری با محیط جدید؛
• درک مفاهیم انتزاعی؛
• تمرکز مداوم: کودک ممکن است روی برخی از کارها تمرکز نداشته باشد، در حالی که روی برخی دیگر از کارها تمرکز بیش از حد دارد.

نکته: در حالی که کودکان دارای اختلال یادگیری در برخی زمینه‌ها مشکل دارند، در رشته مورد علاقه خود استعداد، مهارت و شایستگی بالایی دارند. اغلب ما بر روی این اختلال تمرکز می‌کنیم و استعدادها یا مهارت‌های کودک را نادیده می‌گیریم. مهم است که والدین و معلمان این پتانسیل پنهان را بشناسند و کودک را تشویق کنند تا آن‌ها را دنبال کند.

نحوه تشخیص اختلال یادگیری

یکی از مشکلات شایع جامعه این است که با دیدن چند علامت از یک بیماری، خانواده احساس می‌کنند که بیماری را تشخیص داده و تلاش می‌کنند تشخیص خود را به درمانگران هم القا کنند. در نظر داشته باشید چنانچه برخی از علایم بالا را در کودک خود مشاهده کردید، فورا روی آن‌ها تشخیص اختلال یادگیری نگذارید. تشخیص اختلال یادگیری فرآیند پیچیده‌ای دارد و لازم است که در ابتدا عوامل زمینه‌ای مانند اختلال بینایی، شنوایی و رشدی مورد بررسی قرار گیرند. در صورتی که این موارد مشکلی نداشته باشند، باید تست‌های تشخیصی توسط متخصصین این حوزه صورت بگیرد تا تشخیصی درست و مطمئن داشته باشید. همچنین این احتمال وجود دارد که بنا به انتظارات نادرست خانواده و اطرافیان، فرد بیمار تشخیص داده شود، در حالیکه عملکرد کودک طبیعی است.

بهترین روانپزشک تهران